20 Ocak 2025’te ABD’de ikinci Donald Trump periyodu başlayacak. Trump, başkanlık misyonunu resmen devralmadan evvel ise Avrupalıları tehdit ediyor: AB eserlerine yüksek gümrük vergileri uygulayacağını, Ukrayna’ya dayanağı azaltacağını ve NATO askerî ittifakının finansmanını yine gözden geçireceğini söylüyor.
Yaklaşan sarsıntılar karşısında Avrupa Birliği (AB) üyesi 27 ülkenin ortak hareket etmesi ve tek sesle konuşması değer taşıyor. Lakin Trump vazifeye başladığında Avrupa’nın iki büyük ülkesi, Almanya ve Fransa, istikrarlı bir hükümete sahip olamayacak.
“Avrupa’nın lokomotifi” olarak anılan bu iki ülke AB içinde en fazla nüfusa ve en yüksek ekonomik perfomansa sahip olmaları nedeniyle AB’nin “itici gücü” rolünü üstleniyor.
İki ülkede de azınlık hükümetleri iktidarda
Almanya’da Olaf Scholz başbakanlığındaki hükümet, halihazırda Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Yeşillerden oluşuyor. Üçüncü ortak Hür Demokrat Parti (FDP) yaşanan uyuşmazlıklar sonucu geçen sonbaharda olaylı bir halde koalisyondan çekildi. Alman hükümeti şu anda parlamentoda çoğunluğa sahip değil. 23 Şubat’ta yapılacak erken seçime kadar Almanya’yı bir azınlık hükümetinin yönetmesi gerekiyor.
Almanya Başbakanı Olaf Scholz Fotoğraf: Christian Mang/REUTERS
Anketlere göre, Almanya’da hiçbir parti mutlak çoğunluğu elde edemeyecek ve seçimden sonra koalisyon görüşmeleri kaçınılmaz olacak. Yeni bir hükümetin kurulabilmesi için de Trump’ın misyona başlamasından sonra muhtemelen en az iki ay geçmesi gerekecek.
Fransa’da ise istikrarsızlık periyodu daha da uzun sürebilir. Anayasaya nazaran seçimler en erken Temmuz 2025’te yapılabiliyor.
Paris Siyasi Araştırmalar Enstitüsü’nde (Science Po) siyaset bilimci ve Berlin’deki Fransız-Alman Toplumsal Bilimler Merkezi’nde araştırmacı olan siyasi bilimler profesörü Marc Bloch, mevcut durumu şöyle pahalandırıyor:
“Almanya, o denli ya da bu türlü istikrarlı bir koalisyon kurmaya çalışacak. Lakin Fransa’da uzlaşma kültürü yok. Fransız siyasi kültürü çok çatışmacı. Bu da hükümet çoğunluğunu bulmayı epey zorlaştırıyor.”
Her iki ülkede de para konusunda anlaşmazlık
Muhafazakâr Fransa Başbakanı Michel Barnier, kısa bir mühlet evvel bütçe taslağını parlamentodan geçirme teşebbüsünde başarısız oldu. Hükümeti 4 Aralık’ta itimat oylamasını kaybedince çöktü. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da 13 Aralık’ta merkez siyasetin temsilcilerinden Francois Bayrou’yu başbakan olarak atadı ve yeni bir hükümet kurmakla görevlendirdi.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel MacronFotoğraf: Marin Lodovic/AFP/picture alliance/dpa/
Almanya’da da hükümet, bütçe konusundaki uyuşmazlık nedeniyle çökmüştü. Bu da her iki ülkenin, yeni yıla bütçe yapmadan girmesine neden oldu.
ING Bank’ın Euro Bölgesi Baş Ekonomisti Carsten Brzeski şu saptamayı yapıyor:
“Fransa’nın çok fazla borcu var ve tasarruf yapması gerekiyor, Almanya’nın ise daha fazla para harcaması ve eskimiş altyapısına yatırım yapması koşul. Yani Fransa’nın biraz daha Alman, Almanya’nın da biraz daha Fransız olması gerekiyor.”
Borç ve borç freni
Yunanistan ve İtalya’dan sonra Fransa, Euro Bölgesi ülkeleri ortasında en yüksek üçüncü ulusal borca sahipken Almanya AB tarafından belirlenen üst sonu biraz aşıyor. Almanya’da bütçe açığı toplam ekonomik çıktının yüzde 3’ü olan AB üst hududunun altında yer alıyor.
Bu da “borç freni” olarak isimlendirilen kuraldan kaynaklanıyor. Alman anayasasında yer alan bu kural, yeni borçlanmalara sıkı hudutlar getiriyor. Borç frenine karşı çıkanlar, sonların çok sıkı olduğunu savunuyor ve gevşetilmesini talep ediyor. Lakin bunun için Federal Meclis’te üçte iki çoğunluk gerekiyor.
Fransa’da ise yeni Başbakan Bayrou, selefi Barnier ile birebir meselelerle gayret ediyor. Fransız bütçesindeki delik çok büyük olduğu için harcama kesintileri ve vergi artışlarının bir karışımıyla yaklaşık 60 milyar euro tasarruf etmeyi hedefliyor.
Aralık ayına dair datalar şimdi kesinleşmedi. Fakat varsayımlara nazaran, bütçe açığı 2024 sonu itibariyle ekonomik çıktının yüzde 6’sına ulaşacak. Bu oran, Euro Bölgesi ülkelerine müsaade verildiğinden iki kat daha yüksek. Bu nedenle Fransa, halihazırda çok bütçe açığı prosedürüne tabi ve açığı nasıl kapatmayı planladığına dair Avrupa Kurulu’na tertipli olarak rapor vermek zorunda.
Fransa’nın kredi notu düşürüldü
Fransa’ya darbe de geçen Aralık ortasında gelmişti: Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s Fransa’nın kredi prestijine ait notunu düşürdü. Bu da yeni borç almayı daha değerli hale getirdi. Kuruluşun değerlendirmesine nazaran Fransa’nın siyasi bölünmüşlüğü, bütçeyi zayıflatıyor ve büyük açığı azaltmak için kapsamlı tedbirler alınmasını engelliyor.
Fransız iktisadı artık sıkıntısız işlemiyor. Merkez Bankası, 2024 için yüzde 1,1 sonuncu büyüme bekliyordu. Banka, Fransa içinde ve dışında artan meçhullüğü münasebet göstererek 2025 varsayımını yüzde 0,9’a düşürdü.
Almanya ise bu sayıların çok uzağında. Federal Merkez Bankası (Bundesbank), 2024 sonu itibariyle iktisadın yüzde 0,2 oranında küçülmesini bekliyor. Aralık ayına dair kesin datalar şimdi açıklanmadı. Fakat Alman iktisadı, büyük ihtimalle üst üste ikinci kere resesyonda olacak.
Trump ile nasıl başa çıkılabilir?
Donald Trump’ın yeniden ABD başkanı seçildiği süreçte AB’nin yekvücut olamaması, değerli bir sorun teşkil edebilir. Trump’ın vazifedeki birinci periyodunda (2017-2020) bile Avrupalılar, Başkan’ın daima yeni açıklamaları ve tweetleri ile nasıl başa çıkacaklarını bilemedikleri için sık sık çaresiz görünüyordu.
ABD’nin seçilmiş Başkanı Donald Trump Fotoğraf: Tom Brenner/Reuters
ING baş ekonomisti Brzeski, Avrupalıların bugün sekiz yıl öncesine nazaran daha hazırlıklı olduğunu söylüyor. Lakin Trump’ın yaptıklarına yalnızca reaksiyon vermemelerini tavsiye ediyor:
“Bunun yerine kendi iç ekonomilerine odaklanmalı, altyapılarına yatırım yapmalı ve yapısal ıslahatlara devam etmeliler.”
Brzeski’ye nazaran bilhassa bu kuvvetli devirde Almanya ve Fransa ortasında yakın ve aktif bir işbirliği kaide:
“Geçmişte şu gerçeği gördük: En büyük iki iktisat birlikte çalışmaz ve ortak Avrupa projesini ilerletmezse, AB’deki ilerleme çok yavaş olacaktır.”
DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?